ลูกท้องผูก ลูกถ่ายยาก บ่งบอกถึงอะไร พร้อมวิธีดูแล ลูกท้องผูกเรื้อรัง

สรุป

• ลูกท้องผูก ลูกถ่ายแข็ง ถ่ายไม่ออก ถ่ายยาก มักจะเป็นอาการที่เราพบกันบ่อย ๆ ในเด็ก ซึ่งการดูแลที่ไม่ถูกต้องหรือรู้ไม่เท่าทันโรคนั้นจะทำให้เกิดความรุนแรงเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ
• ควรฝึกนิสัยในการขับถ่ายให้ลูกน้อย หากลูกมีอาการท้องผูกเรื้องรัง ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทาง

ลูกท้องผูกเรื้อรัง ลูกไม่ถ่าย ลูกถ่ายยาก บ่งบอกถึงอะไร

สาเหตุที่ทำให้ลูกท้องผูก ขับถ่ายไม่ปกติ เกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ โดยภาวะท้องผูกส่วนใหญ่เกิดจากสิ่งแวดล้อมและปัจจัยต่าง ๆ หนึ่งในสาเหตุสำคัญ คือ การให้กินอาหารไม่เหมาะกับวัย ในช่วง 6 เดือนแรก จึงไม่ควรให้ทารกกินอาหารชนิดอื่นนอกจากนมแม่ นอกจากนี้ อาการท้องผูกยังสัมพันธ์กับโรคทางกายได้ด้วย เช่น

• เกิดจากสรีรวิทยาของร่างกาย เช่น ความผิดปกติบริเวณทวารหนัก รูก้นแคบหรือไม่มีรูก้น
• ต่อมไร้ท่อผิดปกติ 
• ประสาทที่ควบคุมการขับถ่ายอุจจาระเกิดความผิดปกติ เช่น ความผิดปกติของประสาทไขสันหลังส่วนปลาย ซึ่งควบคุมการถ่ายอุจจาระ
• ลูกท้องผูก เพราะได้รับยาบางอย่างที่ทำให้ลำไส้ทำงานน้อยลง เช่น ยาบำรุงเลือด ยาลดกรดในกระเพาะอาหารที่มีเกลืออลูมิเนียม ยาธาตุเหล็ก ยาระงับประสาท และยารักษาโรคมะเร็งบางชนิด
• โรคต่อมไธรอยด์ทำงานน้อยกว่าปกติ 
• เด็กเกิดความเครียดหรือมีความผิดปกติทางจิตใจ เช่น ฝึกขับถ่ายด้วยการนั่งกระโถนเร็วเกินไป 
• เด็กที่กินอาหารตามวัย ได้รับอาหารที่มีกากใยอาหารน้อยเกินไป

 
อาการแบบนี้อาจเรียกว่า ลูกท้องผูก

การสังเกตลูกท้องผูก ไม่จำเป็นต้องนับจำนวนครั้ง แต่ควรสังเกตลักษณะของอุจจาระ เช่น

• อุจจาระมีลักษณะเป็นก้อนแข็ง ทารกถ่ายแข็งหรืออุจจาระมีลักษณะเป็นลูกกระสุน
• หากลูกท้องผูกมานาน อาจพบเลือดปนเล็กน้อย เพราะอุจจาระมีลักษณะแข็งจนทำให้เกิดแผลบริเวณรูก้นได้
• ลูกร้องไห้ งอแงขณะเบ่งถ่าย 
• เด็กบางคนมีพฤติกรรมกลั้นอุจจาระได้ เนื่องจากมีประสบการณ์เจ็บขณะเบ่งถ่าย

เด็กท้องผูก ถ่ายยาก เกิดจากสาเหตุอะไรบ้าง

นอกจากโรคทางกายแล้ว เด็กท้องผูก ถ่ายยาก อาจเกิดได้จากสาเหตุอื่น เช่น

1. ท้องผูกเพราะนมผง: เด็กที่กินนมผงบางคน อาจมีแนวโน้มการถ่ายอุจจาระแข็งกว่า จำนวนวันห่างกว่าทารกที่กินนมแม่อย่างเดียว ให้สังเกตลักษณะอุจจาระของทารก หากเป็นก้อนแข็งหรือเป็นเม็ดคล้ายลูกกระสุน จึงจะเรียกได้ว่า เด็กท้องผูก 
2. ชงนมผิดสัดส่วน: การชงนมผิดสัดส่วนอาจส่งผลต่อระบบย่อยอาหาร จึงทำให้ลูกท้องผูก ขับถ่ายยากได้ จึงควรชงนมให้ถูกตามสัดส่วนที่แนะนำไว้ข้างกล่อง 
3. การคลอดก่อนกำหนด: ทารกที่คลอดก่อนกำหนดสุขภาพร่างกายอาจไม่แข็งแรง ระบบย่อยอาหารยังไม่สมบูรณ์เต็มที่ จึงอาจมีโอกาสเกิดอาการท้องผูกได้ง่าย 
4. อาการขาดน้ำ: ในเด็กเล็กที่เริ่มให้ดื่มน้ำได้ ควรได้รับน้ำในปริมาณที่เพียงพอและเหมาะสมกับวัย ช่วงวัย 1-3 ปี ควรได้รับปริมาณน้ำ 1.3 ลิตรต่อวัน เพื่อให้ขับถ่ายได้ตามปกติ
5. ให้อาหารประเภทอื่นเร็วเกินไป: ก่อน 6 เดือน ทารกไม่ควรได้รับอาหารเสริมอื่น นอกจากนมแม่ หากได้รับอาหารเสริมเร็วเกินไป จะส่งผลให้ลูกท้องผูกได้ เพราะร่างกายของทารกยังไม่พร้อมย่อย

อาการท้องผูกของเด็ก พ่อแม่จะสังเกตอย่างไร

1. ลูกถ่ายอุจจาระน้อยกว่าปกติ: หากลูกถ่ายอุจจาระน้อยกว่า 2 ครั้งต่อสัปดาห์ เป็นเวลามากกว่า 2 สัปดาห์ขึ้นไป เป็นสัญญาณที่บ่งบอกว่า ลูกท้องผูก
2. ลูกถ่ายไม่ออก: เมื่อลูกถ่ายอุจจาระลำบาก ใช้เวลานานในการเบ่ง ก็เป็นหนึ่งในอาการท้องผูกในเด็ก
3. ลูกอุจจาระแข็ง: ลักษณะอุจจาระที่แข็งเป็นก้อน หรืออุจจาระเป็นลูกกระสุน ก้อนเล็กก้อนน้อยเหมือนขี้แพะ เป็นลักษณะของอุจจาระที่บ่งบอกว่า ลูกกำลังท้องผูก 
4. ลูกทรมานเวลาถ่าย: เมื่ออุจจาระแข็ง ลูกจะรู้สึกทรมาน เบ่งออกมาได้ยาก และอาจเกิดบาดแผลบริเวณรูทวารได้ด้วย
5. ลูกไม่ถ่ายเลย 5-10 วัน: การที่เด็กถ่ายน้อยกว่า 3 ครั้ง/สัปดาห์ หรือก้อนอุจจาระแข็งมีเลือดปน ทำให้ต้องเบ่งอุจจาระมากขึ้น  เป็นอาการสำคัญที่บ่งบอกว่า ลูกท้องผูก
6. ลูกเบื่ออาหาร: ภาวะท้องผูกในเด็ก จะทำให้เด็กรู้สึกเบื่ออาหาร หรือรู้สึกอิ่มเร็ว ไม่อยากอาหาร แต่ถ้าอาการท้องผูกดีขึ้น ความรู้สึกอยากอาหารจะค่อย ๆ กลับมา

วิธีดูแลลูกท้องผูกและการรับมือลูกท้องผูก

หากลูกท้องผูก ลูกถ่ายยาก ถ้าเป็นเด็กที่อายุ 6 เดือนขึ้นไป คุณแม่สามารถเพิ่มอาหารที่มีกากใยสูง ได้แก่

• ผลไม้ที่มีกากใยสูง เช่น มะละกอ กล้วย ส้ม 
• เพิ่มผักสับตุ๋นในข้าวแล้วบดละเอียดตามวัยของทารก
• ให้ลูกกินน้ำผลไม้คั้นสด หรือใช้น้ำลูกพรุนสกัดเจือจางด้วยน้ำต้มสุกอย่างละเท่า ๆ กัน แล้วค่อย ๆ ป้อนให้ลูกกิน

ส่วนเด็กที่มีอายุ 3-6 ปี ขึ้นไป ควรลดอาหารที่ทำมาจากนมเนยที่มีไขมันสูง เพราะจะส่งผลให้ท้องผูกได้ และควรให้ลูกดื่มน้ำเป็นประจำในปริมาณที่เหมาะสมตามวัย 

นอกจากนี้ ควรฝึกนิสัยการขับถ่ายให้เป็นเวลาทุกวัน โดยฝึกหลังรับประทานอาหาร เมื่ออิ่มท้องแล้ว ร่างกายจะกระตุ้นลำไส้ให้อยากถ่ายอุจจาระ แต่ไม่ควรกดดันหรือทำให้เด็กรู้สึกเครียด ควรให้เด็กค่อย ๆ ฝึกการขับถ่ายให้เหมาะสมตามวัย และคอยชมเชยเมื่อลูกทำได้ดี 

ดูแลอาการท้องผูก

หากลูกท้องผูกเรื้อรัง ปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหารแล้วยังไม่หาย ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพื่อหาวิธีช่วยให้อุจจาระนุ่ม ขับถ่ายออกได้ง่าย ถ้าลูกท้องผูกเรื้อรัง ไม่ควรหยุดยาเอง ควรใช้ยาตามแพทย์แนะนำ 
 

ทำอย่างไร ห่างไกลลูกน้อยท้องผูก

ลูกในวัยแรกเกิดถึง 6 เดือน ควรได้รับนมแม่อย่างต่อเนื่อง เพื่อให้สุขภาพร่างกายแข็งแรง มีภูมิคุ้มกัน และมีพัฒนาการอย่างสมวัย เพราะนมแม่ย่อยง่าย ดีต่อระบบย่อยอาหารของทารก แต่ถ้ากินนมผสมควรให้ลูกกินนมสูตรเดิม หากต้องการเปลี่ยนสูตร ควรปรึกษาบุคลากรทางการแพทย์ และ ควรค่อย ๆ เปลี่ยน เริ่มจากผสมนมสูตรเดิมปริมาณมากกว่าสูตรใหม่ก่อน จากนั้นลดปริมาณนมสูตรเดิมลงแล้วเพิ่มปริมาณนมสูตรใหม่ ให้ลูกได้ปรับตัว และค่อย ๆ คุ้นเคยกับนมสูตรใหม่
 

เมื่อไหร่ที่คุณแม่ควรพาลูกน้อยไปพบแพทย์

หากลูกท้องผูก มีอาการนานเกิน 2 สัปดาห์ หรือลูกขับถ่ายยาก มีเลือดปน ควรปรึกษากุมารแพทย์ โรคทางเดินอาหาร ไม่ควรปล่อยให้ลูกท้องผูกนาน เพราะอาจกลายเป็นลูกท้องผูกเรื้อรังได้

สมองและพัฒนาการของลูกน้อยจะพัฒนาได้อย่างเต็มที่อยู่ที่การมีสุขภาพร่างกายที่ดีอยู่เสมอ ด้วยเหตุนี้คุณแม่จึงควรหมั่นสังเกตสุขภาพและพัฒนาการเด็กเล็กเป็นประจำ ว่ามีความผิดปกติอย่างไรหรือไม่ ลูกทานอาหารนี้แล้วเป็นอย่างไร เพื่อสุขภาพที่ดีของลูกน้อย

อ้างอิง

• ท้องผูกในเด็กทารก” ควรแก้ไขอย่างถูกวิธี, รามา แชนแนล
• ‘ท้องผูกในเด็ก’ ปัญหาเรื้อรัง…ที่พ่อแม่ไม่ควรมองข้าม,  รพ.ไทยนครินทร์
• สังเกตยังไง...ว่าลูกกำลังมีภาวะท้องผูก, โรงพยาบาลพญาไท

อ้างอิง ณ วันที่ 14 พฤศจิกายน 2566