อาการครรภ์เป็นพิษ มีสาเหตุจากอะไร ภาวะอันตรายที่คุณแม่ควรระวัง

สรุป

• อาการครรภ์เป็นพิษเริ่มแรก คือ ความดันโลหิตสูง มีอาการบวมที่ขา-เท้าและมือ
• ภาวะครรภ์เป็นพิษมักเริ่มหลังจากตั้งครรภ์ได้ 20 สัปดาห์ หากไม่ได้รับการรักษาอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้ทั้งแม่และลูก
• หากพบว่าคุณแม่ท้องมีภาวะครรภ์เป็นพิษ สูตินรีแพทย์ที่ดูแลมักจะแนะนำให้ทำการคลอด ซึ่งระยะเวลาที่สูตินรีแพทย์จะให้คลอดนั้น ขึ้นอยู่กับอายุครรภ์ของคุณแม่และความรุนแรงที่มีภาวะครรภ์เป็นพิษ

เลือกอ่านตามหัวข้อ

• รู้จักอาการครรภ์เป็นพิษ คืออะไร?
• อาการครรภ์เป็นพิษของคุณแม่
• คุณแม่จะรู้ได้อย่างไรว่ากำลังเสี่ยง ‘ครรภ์เป็นพิษ’
• สาเหตุของครรภ์เป็นพิษ
• สัญญาณเตือนของครรภ์เป็นพิษในคนท้อง
• ภาวะแทรกซ้อนจากครรภ์เป็นพิษ
• ครรภ์เป็นพิษ อาจทำให้ต้องยุติการตั้งครรภ์
• วิธีการป้องกันและดูแล คุณแม่ครรภ์เป็นพิษ

รู้จักอาการครรภ์เป็นพิษ คืออะไร?

อาการครรภ์เป็นพิษ (เดิมเรียกว่า ภาวะเป็นพิษในเลือด) เกิดขึ้นเมื่อมีความดันโลหิตสูงขณะที่คุณแม่ตั้งครรภ์ โดยพบว่ามีปริมาณโปรตีนมากเกินไปในปัสสาวะ และมีอาการบวมที่ขา เท้า และมือร่วมด้วย อาจจะมีอาการตั้งแต่เล็กน้อยไปจนถึงรุนแรงเลย อาการนี้สามารถเกิดขึ้นได้ทั้งก่อนคลอดและหลังคลอด ในช่วงก่อนคลอดสามารถเกิดขึ้นได้ในช่วงแรกของอายุครรภ์ที่ 20 สัปดาห์ และโดยทั่วไปพบในอายุครรภ์ 34 สัปดาห์เป็นต้นไป

อาการครรภ์เป็นพิษของคุณแม่

นอกเหนือจากอาการบวม (บวมน้ำ) ปริมาณโปรตีนส่วนเกินในปัสสาวะ และความดันโลหิตที่วัดได้มากกว่า 140/90 อาการครรภ์เป็นพิษยังปรากฏว่ามีอาการอื่น ๆ ต่อไปนี้ด้วย

• น้ำหนักเพิ่มขึ้นอย่างกะทันหันในช่วง 1-2 วัน สืบเนื่องมาจากมีของเหลวในร่างกายเพิ่มขึ้นอย่างมาก
• ปวดไหล่
• ปวดท้องโดยเฉพาะบริเวณด้านขวาบน
• ปวดหัวอย่างรุนแรง
• มีปฏิกิริยาที่เปลี่ยนไปในด้านการตอบสนอง หรือการปรับเปลี่ยนทางสภาพจิตใจ
• ปัสสาวะน้อยลงหรือไม่มีเลย
• วิงเวียนศีรษะ
• หายใจติดขัด หายใจลำบาก
• อาเจียนและคลื่นไส้อย่างรุนแรง
• การมองเห็นผิดแปลกไป เช่น เห็นแสงไฟกะพริบ ภาพลอย ๆ หรือภาพไม่ชัด

ในคุณแม่หลายท่านเป็นไปได้ว่าจะไม่มีอาการดังที่กล่าวไปแล้วแต่ว่าป่วยอยู่ เพื่อความปลอดภัยควรไปพบคุณหมอเพื่อตรวจความดันโลหิตและปัสสาวะเป็นประจำ

คุณแม่จะรู้ได้อย่างไรว่ากำลังเสี่ยง ‘ครรภ์เป็นพิษ’

อาการครรภ์เป็นพิษเริ่มแรก คือ ความดันโลหิตสูง และอาการอื่น ๆ ที่อาจเป็นสัญญาณซึ่งจะได้รับทราบจากคุณหมอหลังเข้ารับการตรวจ คือ

• มีโปรตีนมากเกินไปในปัสสาวะของคุณแม่
• เกล็ดเลือดในเลือดไม่พอที่ร่างกายจะทำงานได้เป็นปกติ
• สารเคมีที่เกี่ยวข้องกับไตในเลือดอยู่ในระดับสูง
• สารเคมีที่เกี่ยวข้องกับตับในเลือดอยู่ในระดับสูง
• มีของเหลวในปอด
• อาการปวดหัวไม่ยอมหายไปเมื่อรับประทานยา

เพื่อยืนยันการวินิจฉัยหลังแจ้งให้คุณแม่รับทราบว่ากำลังเสี่ยงกับครรภ์เป็นพิษ คุณหมอจะทำการทดสอบให้กับคุณแม่ ดังนี้

• ตรวจเลือดเพื่อหาสารเคมีในไตหรือตับ
• ทดสอบปัสสาวะเพื่อวัดระดับโปรตีน
• อัลตราซาวด์ เพื่อจะดูว่าลูกน้อยของคุณแม่เติบโตดีอยู่หรือไม่

สาเหตุของครรภ์เป็นพิษ

สาเหตุทางกายภาพมีผลให้ป่วยด้วยอาการครรภ์เป็นพิษ คุณแม่ลองพิจารณาถึงปัจจัยความเสี่ยงเพื่อให้เกิดความระมัดระวังดูแลสุขภาพ

1. ปัจจัยที่เพิ่มความเสี่ยงขั้นสูง

• มีประวัติการป่วยด้วยภาวะครรภ์เป็นพิษมาก่อน
• อุ้มท้องเตรียมคลอดลูกน้อยมากกว่าหนึ่งคน (กำลังมีลูกแฝด)
• อาการความดันโลหิตสูงเรื้อรัง
• โรคไต
• โรคเบาหวาน
• ภาวะภูมิต้านตนเอง เช่น โรคลูปัส

2. มีปัจจัยเพิ่มความเสี่ยงระดับปานกลางอยู่หลายรายการ

• ตั้งครรภ์เป็นครั้งแรก
• ระยะที่เริ่มตั้งครรภ์ปัจจุบันห่างจากการตั้งครรภ์ครั้งสุดท้ายมากกว่า 10 ปี
• ค่าดัชนีมวลกายมากกว่า 30
• มีประวัติสมาชิกในครอบครัวมีอาการครรภ์เป็นพิษ (แม่หรือพี่น้องผู้หญิงมีอาการนี้มาก่อน)
• อายุมากกว่า 35 ปีขึ้นไป
• มีภาวะแทรกซ้อนในการตั้งครรภ์ที่ผ่านมา (เช่น มีลูกที่มีน้ำหนักแรกเกิดน้อย)
• มีภาวะปฏิสนธินอกร่างกาย (IVF)
• เป็นคนชายขอบ (เพราะความไม่เท่าเทียมกันในสังคมจะเพิ่มความเสี่ยงให้เจ็บป่วย)
• กลุ่มผู้มีรายได้น้อย (เพิ่มความเสี่ยงที่พบกับความไม่เท่าเทียมกันในสังคม และทำให้เสี่ยงที่จะเจ็บป่วยได้มากกว่า)

สัญญาณเตือนของครรภ์เป็นพิษในคนท้อง

1. น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น บางราย 1 สัปดาห์ น้ำหนักขึ้น 4 กิโลกรัม
2. บวม โดยมีลักษณะ บวมน้ำ ขาบวม
3. ปวดศีรษะ
4. ความดันโลหิตสูง ทำให้ความดันโลหิตสูงขึ้น มากกว่าหรือเท่ากับ 140/90 มิลลิเมตรปรอท หากสูงมากกว่า 160/110 มิลลิเมตรปรอท ถือว่ามีความรุนแรงมาก
5. จุกแน่นใต้ชายโครง
6. ลูกตัวเล็ก โตช้า ดิ้นน้อยลง ท้องไม่โตตามอายุครรภ์

ภาวะแทรกซ้อนจากครรภ์เป็นพิษ

1. เสี่ยงต่อการคลอดก่อนกำหนด เพราะความเสี่ยงทั้งต่อสุขภาพของคุณแม่และลูกน้อย ทำให้คุณหมอตัดสินใจให้คุณแม่ทำคลอดก่อนกำหนดเพื่อความปลอดภัย การคลอดก่อนกำหนดอาจมีผลให้สุขภาพของลูกน้อยไม่ดี
2. รกลอกก่อนกำหนด จะทำให้เกิดเลือดออกจนมีผลร้ายถึงขั้นเสียชีวิต
3. ทารกไม่เติบโตตามมาตรฐาน มีน้ำหนักน้อย เพราะได้รับสารอาหารจำเป็นน้อยลง
4. คุณแม่ชัก หากรับการรักษาแล้วไม่ดีขึ้น คุณหมออาจสั่งให้ยุติการตั้งครรภ์
5. อวัยวะต่าง ๆ เกิดความเสียหาย มีผลให้เสียชีวิต และสามารถเกิดขึ้นได้โดยไม่มีสัญญาณเตือนก่อนล่วงหน้า

ครรภ์เป็นพิษ อาจทำให้ต้องยุติการตั้งครรภ์

ยุติการตั้งครรภ์ คำพูดที่ฟังแล้วน่ากลัว แต่ที่จริงแล้วไม่ได้น่ากลัวเสมอไป เพราะยังหมายถึงการทำคลอด การให้คลอดทางช่องคลอดจะเป็นวิธีการที่ปลอดภัยในการรักษาอาการครรภ์เป็นพิษ การผ่าตัดคลอดหน้าท้องจะพิจารณาเป็นกรณีไป โดยมักจะเกิดขึ้นกรณีที่อาการครรภ์เป็นพิษรุนแรงมาก การทำคลอดทางช่องคลอด มีการนำคีมช่วยคลอดมาใช้ เพื่อไม่ให้คุณแม่ตั้งท้องเจ็บครรภ์มากหรือต้องออกแรงเบ่งมากเกินไป ซึ่งจะเป็นผลเสียทำให้ความดันเลือดสูงขึ้นอีกได้

วิธีการป้องกันและดูแล คุณแม่ครรภ์เป็นพิษ

การป้องกัน คือการทำให้ความเสี่ยงลดต่ำลง ไม่มีวิธีการป้องกันที่ได้ผลร้อยเปอร์เซ็นต์

• ดื่มน้ำวันละ 6 แก้ว หรือมากกว่า
• นอนหลับให้เต็มอิ่ม เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย
• ออกกำลังกายตามคำแนะนำของคุณหมอ
• หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด และไม่ดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์
• ฝากครรภ์และพบคุณหมอเพื่อตรวจสุขภาพตามกำหนดการดูแล
• การดูแลเกิดขึ้นหลังการรักษาด้วยการผ่าคลอด
• ภายใน 24 ชั่วโมง ทีมของคุณหมอต้องเฝ้าระวังกัน เพราะมีโอกาสที่จะกลับมาความดันสูงและชักได้
• ภายใน 2 สัปดาห์ ร่างกายคุณแม่ที่ได้รับการพักฟื้นจะกลับมาเป็นปกติ

การพบคุณหมอตามนัด เข้ารับการตรวจสุขภาพ และการเฝ้าระวังสุขภาพตั้งแต่ระยะต้นของการตั้งครรภ์ เป็นสิ่งสำคัญเพื่อลดความเสี่ยงของอาการครรภ์เป็นพิษได้ นอกจากนี้ยังเป็นการมอบโอกาสดี ๆ แสดงความรักให้กับทั้งตัวคุณแม่เองและลูกน้อยในครรภ์ด้วย เพราะความรักยกกำลังสองนี้จะช่วยให้ลูกน้อยได้เติบโตและมีพัฒนาการอย่างปลอดภัยภายใต้การดูแลของคุณแม่ที่แข็งแรงดีและมีความสุขไปด้วยกัน

บทความแนะนำสำหรับคุณแม่ตั้งครรภ์

• พัฒนาการทารกในครรภ์ 1-40 สัปดาห์ ที่แม่มือใหม่ห้ามพลาด
• อาการแพ้ท้องของคุณแม่ แพ้ท้องพะอืดพะอม แก้ยังไง พร้อมวิธีรับมือ
• อาการคนท้องระยะแรก สัญญาณการตั้งครรภ์เป็นแบบนี้
• เมนูคนท้อง อาหารคนท้องบำรุงคุณแม่ท้อง ดีต่อลูกในครรภ์
• คนท้องห้ามกินอะไร อาหารที่ส่งผลเสียต่อคุณแม่ตั้งครรภ์
• วิธีนับอายุครรภ์ คำนวณอายุครรภ์ด้วยตัวเอง ก่อนคลอด
• สัญญาณอาการใกล้คลอด เจ็บท้องคลอด อาการก่อนคลอดของคุณแม่
• บล็อกหลังผ่าคลอด คืออะไร เรื่องที่คุณแม่ต้องรู้ เกี่ยวกับการบล็อกหลัง
• ผ่าคลอด กี่สัปดาห์ ท้องกี่สัปดาห์คลอด ถึงปลอดภัยสำหรับลูกน้อย
• ของใช้เตรียมคลอด ที่คุณแม่มือใหม่ควรเตรียมของไปคลอด
• คุณแม่ผ่าคลอดได้กี่ครั้ง ผ่าคลอดมีลูกได้กี่คน ผ่าคลอดบ่อยอันตรายไหม
• ออกกําลังกายหลังคลอด สำหรับคุณแม่หลังผ่าคลอด
• ฤกษ์คลอด ฤกษ์ผ่าคลอด วันมงคล เวลาดี สำหรับลูกรัก

อ้างอิง:

1. Preeclampsia, WebMD
2. ?รู้ทัน.. ครรภ์เป็นพิษ แม่ท้องต้องระวัง, คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
3. ภาวะครรภ์เป็นพิษ, โรงพยาบาลสินแพทย์
4. ครรภ์เป็นพิษ ภาวะที่คุณแม่ต้องระวัง, โรงพยาบาลเพชรเวช
5. ครรภ์เป็นพิษและโรคพิษแห่งครรภ์ระยะชัก, คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
6. ครรภ์เป็นพิษ ภาวะอันตรายของคุณแม่ตั้งครรภ์, โรงพยาบาลสมิติเวช

อ้างอิง ณ วันที่ 26 มกราคม 2567