วิธีการเลี้ยงทารกแรกเกิด - 1 เดือน ที่พ่อแม่มือใหม่ต้องรู้

สรุป

• การเลี้ยงทารกแรกเกิด - 1 เดือน คือ การดูแลทางด้านร่างกาย และการดูแลด้านสุขภาพจิต คุณพ่อคุณแม่ควรดูแลควบคู่กันไป ไม่มากและไม่น้อยเกินไปข้อใดข้อหนึ่ง เพื่อการเจริญเติบโตอย่างครบถ้วนสมบูรณ์ของทารก
• การดูแลทารกวัยแรกเกิด ทางด้านร่างกาย ประกอบไปด้วย การให้ทารกนอนหลับพักผ่อนอย่างเพียงพอ ในสถานที่ที่สะอาด อากาศถ่ายเทสะดวกและปลอดภัย เรื่องโภชนาการอาหาร การดูแลระบบขับถ่ายของทารก การดูแลความสะอาดร่างกาย การดูแลสุขภาพร่างกายให้อบอุ่นแข็งแรง และการดูแลเรื่องระบบทางเดินหายใจ เป็นต้น
• การดูแลทารกวัยแรกเกิดทางด้านจิตใจ ประกอบไปด้วย การให้ความรักความอบอุ่นจากคุณพ่อและคุณแม่ เพื่อเป็นรากฐานสำคัญทางด้านจิตใจที่ดีให้แก่ทารก

เลือกอ่านตามหัวข้อ

• การเลี้ยงทารกแรกเกิด – 1 เดือน สำคัญมากแค่ไหน
• จริงไหม? หลังคลอด ต้องให้นมลูกทันที
• ประโยชน์ของน้ำนมแม่ ดีกับทารกแรกเกิดมากแค่ไหน
• ท่าจับเรอที่ถูกต้อง หนึ่งในวิธีเลี้ยงลูกแรกเกิดที่ต้องทำ
• เคล็ดลับในการอาบน้ำให้ทารกแรกเกิด
• การอุ้มทารก ต้องอุ้มให้ถูกวิธี
• การเปลี่ยนผ้าอ้อมให้เด็กแรกเกิด ทำได้ไม่ยาก
• ทำไมต้องห่อตัวให้ทารก
• ทารกควรนอนเวลาไหนบ้าง นอนวันละกี่ชั่วโมง?
• อย่าลืมให้ความสำคัญกับวัคซีน ในการดูแลทารกแรกเกิด
• ความผิดปกติระหว่างการเลี้ยงทารกแรกเกิดถึง 1 เดือน หากเจอต้องรีบไปพบแพทย์

1. การเลี้ยงทารกแรกเกิด – 1 เดือน สำคัญมากแค่ไหน

ทารกวัยแรกเกิดถึง 1 เดือน เป็นช่วงการเจริญเติบโตที่สำคัญที่สุด เนื่องจากเป็นช่วงแห่งการเรียนรู้การเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมจากในครรภ์ของคุณแม่สู่สภาพแวดล้อมภายนอก จึงต้องมีการปรับตัวอย่างมากเพื่อให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมใหม่ภายนอกครรภ์คุณแม่ ทั้งยังเป็นช่วงเวลาในการสร้างรากฐานการพัฒนานิสัยและบุคลิกภาพในอนาคต คุณแม่จึงจำเป็นต้องดูแลเอาใจใส่เป็นพิเศษ เพื่อให้ทารกมีพัฒนาการที่สมบูรณ์แข็งแรง ทั้งทางร่างกายและทางจิตใจมากที่สุด

2. จริงไหม? หลังคลอด ต้องให้นมลูกทันที

หลังจากทารกคลอด คุณแม่ควรให้ทารกดูดนมแม่ทันที หรือภายในหนึ่งชั่วโมงแรกหลังคลอด เพื่อเป็นการสร้างสายใยความรัก ความอบอุ่นและความผูกพันแก่ทารก คุณแม่จะได้เรียนรู้ความต้องการและมีความเข้าอกเข้าใจทารกมากยิ่งขึ้น อีกทั้งทารกจะได้คุ้นเคยกับการดูดนมแม่อีกด้วย

3. ประโยชน์ของน้ำนมแม่ ดีกับทารกแรกเกิดมากแค่ไหน

ในน้ำนมแม่จะมีสารอาหารที่มีประโยชน์กับทารกแรกเกิดกว่า 200 ชนิด เช่น ดีเอชเอ วิตามิน แคลเซียม และสฟิงโกไมอีลิน ทั้งมีโพรไบโอติกส์ซึ่งช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโตของแบคทีเรียดีที่ช่วยย่อยในลำไส้ของทารก มีสารที่ช่วยสร้างภูมิคุ้มกัน ป้องกันโรคบนผิวหนังของทารก และมีกรดไขมันไม่อิ่มตัว ซึ่งมีความสำคัญกับการเจริญเติบโตของเนื้อเยื่อประสาทและจอประสาทตาของทารก

4. ท่าจับเรอที่ถูกต้อง หนึ่งในวิธีเลี้ยงลูกแรกเกิดที่ต้องทำ

คุณแม่ควรจับลูกเรอด้วยท่าอุ้มเรอที่ถูกต้อง เพื่อช่วยลดอาการท้องอืดและป้องกันการแหวะนมได้ โดยเริ่มจากคุณแม่ปูผ้าอ้อมบนบ่า และจับทารกอุ้มพาดบ่าหันหน้าเข้าหาตัวคุณแม่ ให้ตัวของทารกแนบกับหน้าอกของคุณแม่ ประคองศีรษะทารก และวางคางของทารกไว้บนไหล่ที่มีผ้าอ้อมพาดอยู่ แล้วใช้มืออีกข้างลูบหลังของทารกเบา ๆ ส่วนอีกท่าจะเป็นท่านั่งบนตัก

โดยคุณแม่พันผ้าอ้อมเอาไว้ที่ด้านหน้าของทารกเพื่อกันทารกแหวะนม แล้วจับทารกนั่งตักและเอนไปด้านหน้าเล็กน้อย ใช้มือข้างหนึ่งประคองศีรษะกับตัวของทารกไว้ และให้นิ้วชี้และนิ้วโป้งของคุณแม่อยู่ที่คางและหน้าอกของทารก แล้วค่อย ๆ ลูบหลังลูกเบา ๆ คุณแม่สามารถเลือกใช้ท่าจับเรอตามความเหมาะสมและความถนัดของคุณแม่ได้เช่นกัน

5. เคล็ดลับในการอาบน้ำให้ทารกแรกเกิด

• ใช้น้ำอุณหภูมิห้อง น้ำที่ใช้อาบน้ำให้ทารก ควรเป็นน้ำอุ่นกำลังดีหรือที่อุณหภูมิห้อง ระวังอย่าใช้น้ำที่อุ่นเกินไป เพราะจะทำให้ผิวของทารกแห้งได้
• อาบน้ำตอนที่อุณหภูมิแวดล้อมอบอุ่น ควรอาบน้ำทารกในที่อุณหภูมิห้อง (หากอยู่ในห้องแอร์ ควรปิดแอร์ก่อน) แต่หากมีอุณหภูมิสูงกว่านี้ หลังอาบน้ำควรให้ทารกดื่มน้ำเพื่อชดเชยการกระหายน้ำ และหากอยู่ในห้องแอร์ ควรปิดแอร์ก่อนที่จะอาบน้ำให้แก่ทารก
• อย่าลืมทำความสะอาดสะดือให้ลูก สามารถทำความสะอาดสะดือให้ทารกได้ทันทีหลังคลอด โดยไม่เป็นอันตรายแต่อย่างใด เริ่มจากหลังอาบน้ำทารกเสร็จ ให้เช็ดทำความสะอาดด้วยแอลกอฮอล์ โดยเช็ดที่สายสะดือและขั้วสะดือ เพราะถ้าไม่ทำความสะอาดสะดือให้ทารก อาจก่อให้เกิดการสะสมของสิ่งสกปรกแล้วทารกอาจเกิดการติดเชื้อที่สะดือได้
• ไม่จำเป็นต้องใช้ครีมอาบน้ำหรือแชมพู สามารถใช้สบู่อาบน้ำได้แต่ควรเป็นสบู่เหลวที่อ่อนโยนกับผิวของทารก ไม่ควรใช้สบู่ก้อนเพราะจะทำให้ผิวของทารกแห้งได้ และควรใช้สบู่เหลวสูตรอ่อนโยนที่สามารถใช้ได้ทั้งสระผมและอาบน้ำในแบบเดียวกัน
• ไม่ควรอาบน้ำให้ลูกนานเกินไป ไม่ควรอาบน้ำทารกเกิน 5-7 นาที เพราะจะทำให้ผิวทารกแห้งเนื่องจากแช่น้ำนานเกินไป

6. การอุ้มทารก ต้องอุ้มให้ถูกวิธี

การอุ้มทารกในท่าปกติสามารถทำได้โดยให้คุณแม่อุ้มทารกตะแคงเข้าหาตัว ให้ท้ายทอยของทารกอยู่บนข้อพับแขนของคุณแม่ วางแขนไปตามลำตัวของทารก อีกมืออุ้มช้อนก้นและช่วงขา ลำตัวของทารกแนบชิดกับลำตัวของแม่ โดยให้ศีรษะ คอ และลำตัว อยู่ในแนวเดียวกัน จึงถือว่าเป็นการอุ้มทารกที่ถูกต้อง

7. การเปลี่ยนผ้าอ้อมให้เด็กแรกเกิด ทำได้ไม่ยาก

เริ่มจากให้คุณพ่อหรือคุณแม่ล้างมือให้สะอาดเพื่อป้องกันเชื้อโรค ต่อมาทำการเช็ดบริเวณก้นของทารกให้สะอาดแล้วจึงทำการเปลี่ยนแพมเพิสผืนใหม่และเช็กความเรียบร้อยของแพมเพิส ดึงขอบขาของแพมเพิสให้ดี ไม่ให้ม้วนหรือบิดงอ ซึ่งจะทำให้เกิดการรั่วซึมได้ และคุณพ่อคุณแม่ควรหมั่นสังเกตอาการผื่นผ้าอ้อม ซึ่งอาจเกิดจากการระคายเคืองของผิวทารก ถ้าพบอาการผื่นผ้าอ้อมควรรีบเปลี่ยนยี่ห้อแพมเพิสทันที แต่หากอาการระคายเคืองไม่ดีขึ้น ควรปรึกษาแพทย์ทันที

8. ทำไมต้องห่อตัวให้ทารก

การห่อตัวทารกในช่วงแรกเกิดมีประโยชน์หลายอย่างด้วยกัน เช่น ช่วยให้ทารกนอนหลับได้ง่ายและหลับลึก ช่วยกระชับแขนและขา ช่วยลดอาการสะดุ้งตกใจจากเสียงดังและการสั่นสะเทือน อีกทั้งยังช่วยรักษาอุณหภูมิร่างกายของทารกในกรณีอากาศเย็น และลดการสูญเสียความร้อนของร่างกายของทารกได้อีกด้วย

9. ทารกควรนอนเวลาไหนบ้าง นอนวันละกี่ชั่วโมง?

ทารกแรกเกิดส่วนใหญ่จะมีระยะเวลาช่วงนอนหลับอยู่ที่ประมาณ 8-18 ชั่วโมงต่อวัน ถือเป็นเรื่องปกติสำหรับทารกวัยนี้

10. อย่าลืมให้ความสำคัญกับวัคซีน ในการดูแลทารกแรกเกิด

วัคซีนสำหรับเด็ก มีความสำคัญอย่างมากแก่ทารก โดยวัคซีนจะกระตุ้นร่างกายของทารกให้สร้างภูมิคุ้มกันต่อโรคต่าง ๆ เมื่อทารกได้รับวัคซีนแล้ว จะทำให้โอกาสป่วยเป็นโรคติดต่อต่าง ๆ ลดลงอย่างมาก ทารกจะมีสุขภาพร่างกายที่แข็งแรง และพร้อมสำหรับการเจริญเติบโตและมีพัฒนาการอย่างสมวัยต่อไป

11. ความผิดปกติระหว่างการเลี้ยงทารกแรกเกิดถึง 1 เดือน หากเจอต้องรีบไปพบแพทย์

• ถ่ายเหลว มีมูกเลือดปน หากทารกมีการถ่ายเหลวหรืออุจจาระมีมูกเลือดปน คุณพ่อคุณแม่ควรรีบทำความสะอาดที่ก้นและอวัยวะสืบพันธุ์ของทารก และทำการเปลี่ยนผ้าอ้อมทุกครั้งหลังทารกถ่ายอุจจาระหรือปัสสาวะ ควรพาทารกไปพบแพทย์เพื่อตรวจร่างกายโดยทันที และหมั่นสังเกตอุจจาระและปัสสาวะของทารกเป็นระยะ ๆ เพื่อประเมินสุขภาพของทารกต่อไป
• นอนหลับนานผิดปกติ ทารกในวัยแรกเกิดไม่ควรนอนเกิน 1-2 ชั่วโมงของแต่ละรอบ หากทารกมีการนอนหลับนานกว่าปกติอาจมาจากทารกกินอิ่ม แต่หากทารกมีอาการนอนหลับนานกว่าปกติบ่อยครั้ง ควรพาไปพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรักษาต่อไป
• ตัวเย็น หากทารกมีอาการตัวเย็น ซีดหรือคล้ำ หรือมีอาการซึม ไม่ดูดนม หายใจเร็ว คุณพ่อคุณแม่ควรปรับอุณหภูมิห้องให้เหมาะสม ไม่เย็นจนเกินไป และห่อตัวทารกด้วยผ้าหนา ๆ แล้วรีบพาทารกไปพบแพทย์ทันที
• ซึม ไม่ยอมกินนม หากทารกมีอาการซึมและไม่ยอมกินนม อาจเกิดจากทารกป่วยไม่สบายได้ คุณพ่อคุณแม่ควรพาทารกไปพบแพทย์โดยทันที
• ตัวเหลือง จากทารกหลังคลอด 2-3 วัน และมักจะหายเองได้ภายใน 1-2 สัปดาห์ โดยทารกแรกเกิดทุกรายจะได้รับการตรวจอาการตัวเหลืองทางผิวหนังก่อนกลับบ้าน หากแพทย์พบว่ามีอาการตัวเหลืองมากผิดปกติ จำเป็นต้องรับการรักษาโดยวิธีการส่องไฟทันที เพราะหากทารกมีอาการตัวเหลืองมากเกินไปเป็นเวลานาน อาจเป็นอันตรายต่อสมอง ส่งผลทำให้เกิดสมองพิการได้

ทารกแรกเกิดจนถึง 1 เดือน เป็นช่วงที่มีการปรับตัวอย่างมากจากสภาพแวดล้อมในครรภ์ของคุณแม่ มายังสภาพแวดล้อมภายนอกที่แตกต่างจากเดิม จึงเป็นช่วงที่ทารกต้องการการดูแลอย่างใกล้ชิด คุณพ่อและคุณแม่ให้ความสำคัญสำหรับกับการดูแลทารกในช่วงนี้เป็นพิเศษ เพื่อการเจริญเติบโตที่แข็งแรงและมีพัฒนาการที่สมบูรณ์สมวัยต่อไป

บทความแนะนำสำหรับคุณแม่ให้นม

• สฟิงโกไมอีลิน คืออะไร สำคัญต่ออย่างไรต่อสมองของลูกน้อย
• DHA สารอาหารสำคัญ ช่วยพัฒนาสมองของลูกน้อย
• 2’-FL คืออะไร ? รู้จัก 2’-FL โอลิโกแซคคาไรด์ในนมแม่ (HMOs)
• โพรไบโอติก (Probiotics) จุลินทรีย์ที่พบได้ในนมแม่ มีประโยชน์กับลูก
• พรีไบโอติก มีส่วนช่วยพัฒนาสมองในเด็กทารก
• น้ำนมเหลือง ที่มีสฟิงโกไมอีลิน สารอาหารสำคัญ ช่วยพัฒนาสมองจากแม่สู่ลูก
• เทคนิคเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ สุดยอดสารอาหารจากแม่สู่ลูก
• เพิ่มน้ำนมคุณแม่ ด้วยการกระตุ้นน้ำนม จากธรรมชาติ ดีกับคุณแม่และลูก
• นมแม่อยู่ได้กี่ชม น้ำนมแม่เก็บได้นานแค่ไหน เก็บรักษาอย่างไรให้ถูกวิธี
• อาการทารกหิวนม สัญญาณจากลูกน้อย ที่คุณแม่สังเกตเองได้
• เด็กแรกเกิดกินนมกี่ออนซ์ ถึงจะดีที่สุด ปริมาณเท่าไหร่ถึงเรียกว่าพอดี
• วิธีจับลูกเรอ ท่าอุ้มเรอช่วยให้ลูกสบายท้อง หลังลูกอิ่มนม
• คัดเต้านมทำยังไงดี คัดเต้ากี่วันหาย พร้อมวิธีบรรเทาอาการนมคัด
• เจ็บหัวนม หัวนมแตก อาการเจ็บหัวนม ต้องรักษาอย่างไร ให้นมลูกต่อได้ไหม

อ้างอิง:

• การดูแลทารกแรกเกิด, โรงพยาบาลยันฮี
• 8 วิธีเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ให้สำเร็จ, โรงพยาบาลกรุงเทพ
• 11 เหตุผลที่ลูกควรกินนมแม่, โรงพยาบาลพญาไท
• คุณแม่อย่าเผลอ…อย่าลืมให้ลูกเรอหลังกินนม, โรงพยาบาลเด็กสินแพทย์
• 8 เทคนิคอาบน้ำและดูแลผิวทารกแรกเกิดให้ถูกวิธี, โรงพยาบาลกรุงเทพ
• คำแนะนำเรื่องการอาบน้ำเด็ก, โรงพยาบาลกรุงเทพ
• สะดือเด็กทารกทำความสะอาดอย่างไรให้ปลอดภัย?, โรงพยาบาลศิครินทร์
• ทารกแรกเกิดมีอาการแบบนี้ รีบพามาพบคุณหมอด่วน!, โรงพยาบาลศิครินทร์
• เปลี่ยนแพมเพิส ให้รวดเร็วและปลอดภัย คุณพ่อคุณแม่มือใหม่ก็ทำได้, hellokhunmor
• ห่อตัวทารกอย่างไร ให้ปลอดภัยจากฮีทสโตรก, โรงพยาบาลรวมแพทย์ฉะเชิงเทรา
• การนอนของทารก ที่เหมาะสม และวิธีช่วยให้ทารกหลับง่ายขึ้น, hellokhunmor
• ลูกน้อยแข็งแรง ด้วยการรับวัคซีนพื้นฐานตั้งแต่แรกเกิด - 1 ปี, โรงพยาบาลนครธน
• การนอนของทารก ที่เหมาะสม และวิธีช่วยให้ทารกหลับง่ายขึ้น, hellokhunmor
• ภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิด, คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล

อ้างอิง ณ วันที่ 26 มกราคม 2567